De beste behandeling voor kanker is een combinatie van de beste hedendaagse geneeskunde samen met het beste op het gebied van counseling. Dit is niet alleen de wetenschappelijke bevestiging van Maticeks onderzoeksresultaten maar ook de bevestiging van iets wat velen in het veld al jarenlang hebben geloofd en in praktijk hebben gebracht.

De resultaten van zo’n combinatie zijn naar ons idee beter dan de uitkomst als alleen chemotherapie of andere medische behandelingen worden toegepast of als alleen counseling wordt gegeven.

Meer ondersteuning van de combinatie regulier en counseling

Een meest recente ondersteuning voor deze benadering is te vinden in Dean Ornish’ onderzoek onder mensen die werden behandeld voor ernstige ziekten aan de kransslagaderen. Van dit onderzoek deed hij voor het eerst verslag in de Lancet van juli 1990 en ook in zijn boek Reversin heart disease. Een groep patiënten werd via counseling aangemoedigd hun levensstijl te veranderen en wel op dezelfde gebieden die wij bij onze patiënten benadrukken, namelijk lichaamsbeweging, voeding, ontspanning en werken met steun-verlenende groepen. Een tweede groep kreeg alleen de gebruikelijke medische behandeling. Dr. Ornish meldt dat bij 82% van de groep die counseling kreeg, de vernauwing van de kransslagaderen afnam, terwijl deze bij 52% van de controlegroep juist verergerde.

Wanneer zet je counseling in?

Een andere belangrijke vraag op het gebied van counseling betreft het kiezen van het juiste tijdstip: op welk moment moet een psychologische behandeling in het gezondheidsprogramma van een patiënt worden opgenomen? Het is al lange tijd bekend dat bepaalde momenten zeer geschikt zijn om met een patiënt op de emotionele aspecten van zijn ziekte in te gaan. Een van de belangrijkste onderzoekers op dit gebied is de Duitse Kristina Brode. Volgens Brode zijn patiënten die geconfronteerd worden met het bericht dat ze kanker hebben of dat deze ziekte na langere tijd weer is teruggekomen, vaak geneigd te reageren met defensieve copingstrategieën, bijvoorbeeld ontkenning. Ze lijken soms verbazend rustig of maken plannen om gewoon met hun leven door te gaan, alsof er niets is gebeurd. Deze defensieve copingstrategieën moeten worden gerespecteerd. Met andere woorden: kort na het bekend worden van de diagnose is de patiënt vaak nog niet toe aan counseling. Op dit moment heeft hij vooral behoefte aan geruststelling en troost. Daarnaast reageert hij soms goed op eenvoudige ontspanningstechnieken en lichte massage. Voor familieleden en andere mensen in de omgeving die steun kunnen verlenen, kan dit echter een geschikt moment zijn om de patiënt intensief aan de hand van gesprekken te begeleiden.

Schok na eerste diagnose

Brodes werk toont aan dat de schoktoestand die met het horen van een eerste diagnose gepaard gaat, vaak drie tot zes maanden duurt. Soortgelijke reacties op het bericht dat de ziekte is teruggekeerd, duren over het algemeen twee tot vier weken. Een van de opmerkingen die patiënten vaak maken als deze periode achter de rug is en zij er aan toe zijn een actievere rol in het genezingsproces te gaan spelen, is: ‘Wat kan ik nog meer doen om beter te worden?’

Counseling op het juiste moment

Als iemand die kanker heeft met counseling wordt geconfronteerd voor hij daar aan toe is, is hij geneigd zich over te geven aan een gevoel van hopeloosheid. Brodes werk laat zien hoe belangrijk het bij het kiezen van het juiste tijdstip is, rekening te houden met de gevoelens van de patiënt. Als u bijvoorbeeld dit boek aan een ziek familielid of een zieke vriend wilt geven, moet u zich ervan bewust zijn dat hij er misschien nog niet aan toe is. U kunt zeggen dat u denkt dat hij er misschien iets aan heeft, maar laat hem er zelf naar vragen of zelf bepalen wanneer hij het wil lezen.

Meer begrip van de uitwerking van emotie op ons lichaam

Een andere belangrijke discipline is de psychoneuro-immunologie. Onderzoek dat in het verleden met patiënten is gedaan, heeft duidelijk de samenhang tussen lichaam en geest aangetoond, maar kon de werking ervan niet verklaren. De psychoneuro-immunologie geeft ons nu enkele antwoorden en geeft ons een beter begrip met betrekking tot de vraag hoe emoties worden vertaald in chemische stoffen (moleculen voor informatieoverdracht), die invloed hebben op het immuunsysteem van het lichaam en op andere genezende mechanismen. Zeer belangwekkend werk op dit gebied is gedaan door Candace Pert, het voormalige hoofd van de afdeling hersenbiochemie van het National Institute of Mental Health. Zij is mede-ontdekker van de eerste neuropeptide-receptor, een van de ontvangers van chemische boodschappen die bij de communicatie van emoties een rol spelen. Zij deed haar ontdekking in 1973 en sindsdien zijn vele neuropeptides geïdentificeerd.

Overbrengen van emoties

Wij weten inmiddels dat er in het lichaam ten minste drie systemen zijn die op lichamelijk niveau emoties kunnen overbrengen. Een daarvan is het endocrine stelsel, dat communiceert via de hormonen; het tweede is het zenuwstelsel, dat rechtstreeks in verbinding staat met de witte bloedcellen; en het derde is de familie van moleculen voor informatieoverdracht, waaronder neuropeptiden, neurotransmitters, groeifactoren en cytokines, die invloed hebben op de celactiviteit, de celdelingsmechanismen en het genetisch functioneren.

De hersenen beïnvloeden het immuunsysteem

Met behulp van nieuwe technologieën kunnen wetenschappers in laboratoria zien dat bepaalde zenuwvezels uitkomen op de oppervlakte van bepaalde witte bloedcellen: fysiek bewijs dat bepaalde witte bloedcellen rechtstreeks boodschappen ontvangen vanuit het zenuwstelsel, boodschappen die afkomstig zijn uit de hersenen. Witte bloedcellen zijn wezenlijke bestanddelen van het immuunsysteem van het lichaam, omdat zij zich bezighouden met het opsporen en uitschakelen van vreemd materiaal, zoals bacteriën en kankercellen. In de laboratoria kunnen wij dus daadwerkelijk waarnemen hoe een boodschap uit de hersenen het immuunsysteem beïnvloedt.